Stationsomgeving

Sint-Niklaas

Van scheefgetrokken plek tot ambitieuze rambla

Het globale project voorziet een nieuwe hoogwaardige stedelijke structuur voor de heropwaardering en vernieuwing van de stationsomgeving. Concreet gaat het strategisch project uit van een verwevingsdoelstelling en maakt het deel uit van verschillende deeloperaties waaronder de renovatie van het stationsgebouw, de heraanleg en uitrusting van het busstation, de oprichting van een winkelcomplex en van een cinemacomplex met bijhorende parkeerfaciliteiten en de ontwikkeling van een gemengd woonproject met inbegrip van horeca, kantoor- en handelsruimten, e.d. langsheen de Leopold II-laan. Een nieuw aan te leggen stationsplein of esplanade vormt hierbij het structurerend en (ver)bindend element. Het project maakt tevens deel uit van een integrale aanpak (zgn. corridor) voor de verbetering van de stadskern waarbij simultaan de Grote Markt en de zone rond het Koopcentrum wordt heringericht.
Het project grijpt in op volgende beleidsdomeinen:

Wonen (woonproject ten zuiden van het stationsgebouw: wonen: appartementen - verblijven: evt. hotelkamers)
Winkelen (winkelcomplex ten westen van het stationsgebouw en aanliggende winkelstraten en commerciële functies in leisure center ten oosten van het stationsgebouw
Recreëren (fitnesscenter en horecafuncties in leisure center, stationsplein als ontmoetingsruimte, 8 cinemazalen)
Werken (tewerkstelling in de verschillende functies: winkels, kantoren, horeca, mobiliteit)
Inrichting van het publiek domein (de langgerekte esplanade)
Overheidsinfrastructuur (renovatie van het stationsgebouw, heraanleg en uitrusting busstation, wegen- en pleinaanleg, herinrichting kruispunten Driekoningen en Vijfstraten)
Gemeenschapsinfrastructuur (ruimte voor sociale diensten en herinrichting stadszalen)
Milieu en groen (de esplanade wordt begeleid door hoogstammige bomen, platanen, zodat een dak van bladeren ontstaat en inrichting groenbermen langs het spoor)

Andere, zoals culturele (bioscoopcomplex, expo-ruimtes in het leisure center en de stadszalen en integratie van ruimtelijke kunst op het openbaar domein), beleid inzake mobiliteit (multimodaal knooppunt en poortfunctie)
Daarnaast is er ook ruimte voor toekomstige invullingen in de stationsomgeving.

Spelers
stad Sint-Niklaas, NMBS, De Lijn, Wilma Project Development, Leisure Development NV (Sint-Niklaas), Euro Immo Star, AWV.

Het stationsproject is het resultaat van een geslaagde samenwerking tussen de overheid en de privé-sector, door middel van een publiek-private samenwerking (PPS). Vanuit de overheid investeerden de NMBS, De Lijn en de stad Sint-Niklaas, de twee privé-investeerders zijn Wilma Development en Siniscoop (Leisure development Sint-Niklaas).

De 4 laatste partijen hadden elk hun individueel project (renovatie van het stationsgebouw, herinrichten en moderniseren van het autobusstation, bouw van een commercieel en bioscoopcomplex). De stad was aansturende partij voor het esplanade-project, zijnde het geheel van de werken van de ondergrond en van de bovengrondse pleinaanleg, waarin de 4 individuele projecten zijn "ingebed". Cepezed, de door Sint-Niklaas aangestelde superviserende architect, was tevens ontwerper voor het Esplanadeproject.

De stationsomgeving als een nieuwe stedelijke plek

Bijkomende informatie

Stefan Bauwens
cluster omgeving
Grote Markt 1
9100 Sint-Niklaas
Tel.: 03 778 30 48
Stefan.Bauwens@sint-niklaas.be

projectwebsite

Website stationsomgeving stad Sint-Niklaas
Website stationsomgeving Eurostation

De Lijn
Dhr. Albin Van Walle – afdelingshoofd investeringen en infrastruktuur

NMBS
Paul Martens – General manager patrimonium NMBS

Stad Sint-Niklaas
Freddy Willockx – (voormalig) burgemeester Sint-Niklaas

EIS
Guidio Verbuyst – project coördinator

Wilma project development
Frank – adriaensen projectleider

Leisure development SN
Olivier Behrman

Tijdslijn en sleutelmomenten

De eerste werken startten in oktober 2002; het laatste onderdeel van het project werd afgerond medio 2004.
Het ontwerp werd opgemaakt door Architectenbureau Cepezed (Delft, NL) in samenwerking met het studiebureau Jouret (Sint-Niklaas, B).

De coördinatie was in handen van Eurostation.

De coördinatie tussen deze projecten werd toevertrouwd aan Euro Immo Star NV (EIS), filiaal van Eurostation, de vastgoeddochter van NMBS.

Financiële kengetallen

De totale kostprijs van dit stadsvernieuwingsproject bedroeg 60 miljoen EUR.
Daarvan werd ongeveer 4,6 miljoen EUR door de stad betaald.
Dat deze bijdrage van de stad relatief beperkt is, heeft te maken met het feit dat éénieder van de actoren instond voor zijn(haar) eigen deelproject en een aantal subsidies die de stad hiervoor verkreeg:
in het kader van koepelmodule 14 werd een deel van de ontsluiting (kruispunt Vijfstraten) gesubsidieerd door het Vlaams Gewest (ca. 1,1 miljoen EUR);

omdat het project groen voorziet waar er voorheen geen groen was (hoek Stationsplein en Mercatorstraat), kon de stad aanspraak maken op een subsidie van van het grond- en pandenbeleid (1,3 miljoen EUR);
omdat het stationsproject werd geselecteerd als een van de projecten van het stadsvernieuwingsfonds (laureaat) , ontving de stad een subsidie van 2,5 miljoen EUR.
Wilma Project Development: 6,5 miljoen euro
Leisure Development Sint-Niklaas: 20,5 miljoen euro

Projectverloop

1. Initiatiefase

In het verleden werd een litteken gecreëerd in het stedelijk weefsel door het verplaatsen van het vroegere station dat fungeerde als centraal punt in het perspectief van de stationswijk.
Het strategisch project “stationsomgeving Sint-Niklaas” had als hoofddoel de stationssite opnieuw te laten opbloeien binnen het opgelegde programma, met een duidelijke relatie tot de binnenstad en een stedenbouwkundige en architecturale eenheid van het geheel.

De uitgangspunten voor het masterplan stationsgebied Sint-Niklaas:

Stedelijke verdichting met integratie van de nieuw op te richten gebouwen.
Het herstel van het stedenbouwkundig perspectief.
De herinrichting van het openbaar domein.
Het station als centraal punt van de omgeving.
Een optimale visuele en fysieke verbinding met de binnenstad.
De circulatie van het regionaal openbaar vervoer.
De architecturale vormgeving van het geheel.

2. Onderzoeksfase

De samenwerking tussen de diverse partijen is uitsluitend gebaseerd op een raamovereenkomst tussen de ontwikkelaars (private en publieke, geïnitieerd door de stad en EIS). Deze “project- en financieringsoverenkomst”, is een soort PPS-overeenkomst 'avant la lettre' (dateert van voor het bestaan van een wettelijke regeling).

Ze kan worden beschouwd als een intentie-overeenkomst.
Voor de globale sturing en architecturale bewaking installeren de partijen een stuurgroep die onder het co-voorzitterschap staat van de burgemeester en de general manager van de Bedrijfseenheid Patrimonium van de NMBS.

3. Planuitwerkingsfase

Via een wedstrijdoffertevraag, in opdracht van EIS, in overleg met de Stad Sint-Niklaas en de NMBS, wordt CEPEZED laureaat (16.01.2001)

en tekent een stedenbouwkundig ontwerp (masterplan) uit. Dit vormt de basis voor de opmaak en de uitvoering van de raamovereenkomst.

4. Uitvoeringsfase

Alle aanbestedingen zijn op de klassieke manier gebeurd. Het is in dit project vooral de (toenmalig) burgmeester (Freddy Willockx) die het proces uitzet, aanstuurt en zeer sterk bewaakt.

5. Beheersfase

Het beheer wordt in de raamovereenkomst geregeld.

Evaluatie en Reflectie

Omgeving wordt door (sommige) sint-niklazenaren ervaren als ‘stenen’ plein met (te) weinig groen. De aangeplante platanen op de esplanade beschikken over te weinig wortelruimte binnen een te versteende omgeving. In het najaar van 2019 werd hiertoe een gedeelte van de verharde oppervlakte nabij de bomen verwijderd. De evolutie van de groei van de bomen wordt opgevolgd;
Plein ontworpen op maat van bestemmingsverkeer vereist dat de verkeerscirculatie in de buurt hierop is afgestemd. In deze context werden een aantal aanpassingen (vnl. met betreking tot draaibewegingen) doorgevoerd in de loop van 2019;
Leegstand van de commerciële ruimtes in het project blijft pijnpunt (bioscoopcomplex en frontaal gebouw SVK). De ruimtelijk-economische studie voor de stad (in opmaak) zal hier uitspraken over doen (2020);

Begin 2017 werd gestart met een gelijkaardige 'oefening' omtrent de noordzijde van de stationsomgeving (wijk 'Groot Kloosterland'). Ambitie hierbij: uitbouwen van en stationsomgeving als A-loctatie met verweven functies, verhogen van de kwaliteit van de publieke ruimte en het aanbod publiek groen en vergroten van de doorwaadbaarheid richting het station. De wijkgesprekken (eerste fase binnen het participatietraject) hadden plaats in het najaar van 2019 (zie https://www.sint-niklaas.be/grootkloosterland).

Publicaties en presentaties

Een blikvanger op het plein is zeker het kunstwerk “Projections – tryptique” van Marin Kasimir, die drie kunstwerken ontwierp voor het plein.
“De schijf” op het snijpunt van Stationsstraat en esplanade, met fotografische voorstelling van Sint-Niklaas aan de ene zijde en een eiland voor de kust van Nieuw-Zeeland (zgn. antipoden-eilanden) aan de andere zijde.
“De lijn” aan de andere zijde van de esplanade (kant Siniscoop): opeenvolging van 24 foto’s op een voetstuk die de reis van Sint-Niklaas naar Nieuw-Zeeland en terug verbeelden

“De bol”: spiegelende halve bol van 8 m diameter (4 m hoog) voor het station die het 'hier en nu' symboliseert.