Overleie

Kortrijk

Een buurt tussen stad en dorp

Spelers

stadsbestuur Kortrijk: herinrichting openbaar domein, , realisatie van museum en realisatie zachte verbindingen en nieuwe groene zones, opmaak inrichtingsplannen nieuwe ontwikkelingszones, begeleiding renovatietraject beluiken.
intercommunale Leiedal: stedenbouwkundige ondersteuning, opvolging beeldkwaliteitsplan , organisatie van diverse workshops onder begeleiding van Jordi Farrando
Eandis: onderzoek van ontwikkelingsmogelijkheden van haar voormalige site op Overleie
Sint-Amandscollege: reorganisatie van de eigen site en inpassing in het stedelijk weefsel
Diverse projectontwikkelaars: realisatie van verschillende vastgoedprojecten
Unizo en lokale handelaars: initiatieven voor de versterking van het lokale economische weefsel, aansluiting zoeken op creatieve economie gegenereerd op het Buda-eiland

Deelprojecten

Zoals het overzicht van spelers aangeeft, is het project Overleie een patchwork met talrijke kruisverbanden: aanpak van het openbaar domein, uitbouwen van een nieuw museum over Vlas en Leie (Texture), reorganisatie van het Guldensporencollege, inrichten van de voormalige Eandis site door verschillende projectontwikkelaars, renovatie van beluiken met private woningen, versterken van het economische weefsel…

Transformatie van een woonbuurt met karakter

Bijkomende informatie

Dries Baekelandt
Grote Markt 54
tel. +32 (0)56 27 84 52 – +32 (0)473 86 29 91
dries.baekelandt@kortrijk.be

projectwebsite van de stad Kortrijk:
www.kortrijk.be/overleie
www.facebook.com/overleie

Tijdslijn en sleutelmomenten

2010-2011: studies Toekomstplan Overleie en Ontwikkelingskader Leieboorden
2012: opmaak actieplan en indiening en goedkeuring van stadsvernieuwingsproject
2012-2014: operationeel maken van actieplan en via ontwerpmatige workshops (ism Leiedal en Jordi Farrando) komen tot een verfijnd en uitvoeringsgericht project
2015-2017: Realisatie woontoren en nieuwbouw en renovatieprogramma St-Amandscollege
2014: opening nieuw museum Texture
2014-2018: realisatie van diverse woonontwikkeling in zone ‘Nieuw Overleie’ incl. publieke parking
2014-2016: heraanleg Overleiestraat en centraal St-Amandsplein
2012-2017: Aanpak 100 wonigen en beluiken in Overleie Renoveert
2014-2017: uitbouw Overleie als creative area met linken naar Buda-eiland
2015-2018: realiseren zachte verbindingen en groen richting open landschap Heule.

Financiële kengetallen

Financieel overzicht
fincancieel overzicht

Subsidies

Provincie West Vlaanderen, Toerisme Vlaanderen en Europa (Interreg) voor de financiering van het museum.
Europa (Interreg) voor projectbegeleiding Overleie Renoveert

Projectverloop

1. Initiatiefase

De wijk ligt letterlijk ‘over’ de Leie, buiten de oude middeleeuwse stadsommuring. Pas na de bouw van de veel ruimere Vauban-vesting zou Overleie opgenomen worden in de stad. De Leie vormt echter een onvermijdelijke discontinuïteit in het stadsweefsel. Overleie blijft een stedelijke enclave tussen de rivier en het Astridpark, dat begin twintigste eeuw werd aangelegd op de vesten. Het is wel een enclave met een zekere identiteit: ‘ik ben van Overleie’, zeggen de buurtbewoners…

Eén lange straat (Leiestraat, Budastraat, Overleiestraat) verbindt de Grote Markt van Kortrijk met het Astridpark en loopt dwars door het Buda-eiland

en de wijk Overleie. Deze commerciële as raakte echter gaandeweg in verval. De verbredingswerken van de Leie zorgden twee decennia lang voor onzekerheid en twijfel. Maar nu de Leiewerken hun voltooiing naderen en de oevers een ware metamorfose hebben ondergaan, wordt het tijd om Overleie aan te pakken. De stad, de bewoners, de handelaars en verschillende private partijen willen de draad weer opnemen. Begin 2015 is de Buda-brug eindelijk weer open, en kan Overleie volop aansluiting zoeken bij de commerciële en creatieve opleving van Buda en het stadscentrum…

2. Onderzoeksfase

Twee deels overlappende masterplannen vormen het kader voor de aanpak van de wijk.
Het masterplan Leieboorden (HUB en Leiedal; 2011) behandelt twaalf beeldbepalende sites langs de rivier en demonstreert hun ontwikkelingspotentieel. Onder het motto ‘De rivier maakt de stad’ brengt het masterplan een mogelijke ruimtelijke uitwerking van elke site in beeld.
Het masterplan Overleie (HUB; 2011) biedt een samenhangende visie voor de wijk, gearticuleerd rond 10 grote ruimtelijke projecten gecombineerd met een aantal inhoudelijke doelstellingen

Op basis van beide masterplannen werden een aantal strategische clusters gedefinieerd waar de Stad Kortrijk samen met diverse partners de komende jaren wenst op in te zetten. Dit werd vertaald naar een stadsvernieuwingsproject-aanvraag in het voorjaar van 2012. Hierbij werden 5 cluster gedefinieerd waarbij zich onderliggend een aantal deelprojecten situeren:
Eerst is er het Guldensporencollege. De campus zal de komende jaren heel wat meer leerlingen tellen ten gevolge van een grote fusieoperatie. Zowel de historische schoolgebouwen als de open ruimte worden gereorganiseerd en beter ingepast in hun omgeving. Stad en college hebben een samenwerkingsovereenkomst afgesloten over doorgaande fietsroutes en dubbel gebruik van infrastructuur.
Een tweede deelproject behandelt het Astridpark, dé groene long van de wijk. Het park al in de toekomst nog sterker uitgebouwd worden als ontmoetingsplek en recreatieve zone. Op schaal van de stad is het park ook een belangrijke schakel naar het open landschap van de Heulebeekvallei. Om deze link ook reëel te maken zal een reservatiestrook (ooit bedoeld om een verbindingsweg aan te leggen) omgevormd worden tot een zachte verbinding en groen.

Rond de voormalige industriële sites De Kien en Eandis, het derde deelproject, wordt geïnvesteerd in 200 nieuwe huizen en appartementen. De woningen worden opgetrokken rond kleine groenzones en pleintjes. Parkeren van bewoners en bezoekers gaat ondergronds. In de buurt komt

ook het nieuwe museum Texture dat zowel het verhaal van het vlasverleden vertelt, als dat van de reconversie en de hedendaagse toepassingen in de creatieve en industriële sector. Vanaf 2018 zal ook werk gemaakt worden van een nieuwe voetgangersbrug die de site linkt aan het Buda-eiland.
Het vierde deelproject betreft het centrum van Overleie, met zijn overwegend oud woningpatrimonium. Via renovatiepremies en begeleiding wordt ingezet op de opwaardering van het bestaande huizenbestand en van de 5 beluiken. Naast renovatie zijn ook enkele strategisch gekozen nieuwbouwprojecten aan de orde. Het spreekt voor zich dat ook de heraanleg van het openbaar domein cruciaal is.
Een vijfde deelproject focust op creatief ondernemen. Overleie is altijd al een ondernemende en creatieve buurt geweest, maar de langdurige Leiewerken kwamen het investeringsklimlaat niet ten goede. Nu is het tijd om de draad terug op te nemen en aan te sluiten bij de ontwikkelingen die al zijn aangezet op het Buda-eiland.

De opmaak van het masterplan Overleie ging van bij de aanvang gepaard met een intensief participatief traject. Hierbij werden zowel bewoners, wijkactoren als investeerders bevraagd en betrokken bij de visievorming. Dit via debatavonden, workshops en infomomenten. Gaandeweg heeft men de bewoners er toe gebracht om verder te kijken dan de eigen problematiek: het debat heeft zich gaandeweg geopend tot de ruimere wijkaspecten, ja zelfs tot de rol van de wijk in de hele stedelijke context. Bepaalde actoren spelen ook een voortrekkersrol in de participatieve dynamiek: zo dragen enkele handelaars actief bij tot de imagoverbetering van hun handelslint… Het eindresultaat van de visievorming werd gebundeld in een infomagazine waarbij de krachtlijnen van het Toekomstplan voor Overleie werden opgenomen.

3. Planuitwerkingsfase

Vandaag is men volop met de plannen bezig: de verschillende betrokkenen werken aan de uitvoering van hun eigen deelproject.

Om de aparte ontwikkelingen op elkaar af te stemmen wordt vanuit de stad volop een integrale aanpak nagestreefd. Hierbij worden de diverse ontwikkelen zowel ruimtelijk als inhoudelijk maximaal op elkaar afgestemd. Zo kan een kwalitatieve en faseerbare ontwikkeling van de diverse deelzones op Overleie.

Kortrijk organiseert daarom een intense workshopreeks ism Leiedal en Jordi Farrando (Barcelona) als begeleider. Soms worden private ontwikkelaars bijeengebracht om een kwaliteitsvolle realisatie te garanderen van de kleine groenplekken en pleintjes tussen de nieuwe woningen, soms zijn het de stadsdiensten zelf die brainstormen over een coherent vocabularium van materialen in de aanleg van het open baar domein. De workshops worden uitvoerig genotuleerd en gedocumenteerd. Bij bepaalde deelprojecten (bv. centraal plein) worden de buurtbewoners actief betrokken worden in het ontwerpproces. Van deze workshopreeks (2012-2014) werd een uitgebreid document samengesteld. Aanvullend werd een publiekspublicatie ‘Maatwerk’ verspreid waarin de resultaten van het werkproces worden gepresenteerd.

Ook het participatief traject wordt verder uitgediept. In het vervolgtraject worden de bewoners op regelmatige basis (2x/jaar) geïnformeerd met een infomagazine 'OverleieMorgen' (sinds 2012).

Daarnaast worden aanvullende communicatieven en participatieve acties opzet. Zo werd gewerkt met een infostand tijdens de wekelijkse marktdag en op buurtevenementen. Hier konden buurtbewoners gericht info krijgen over het toekomstplan, het project ‘Overleie Renoveert’,… Dergelijke acties worden in de toekomst gecontinueerd. Zo werd in juli 2014 een huiskamergesprek georganiseerd met Jordi Farrando waarbij de resultaten besproken werden. In 2016 wordt een traject opgezet met de buurtbewoners rond de opwaardering van het centrale St-Amandsplein en directe omgeving.

Op eenzelfde speelse manier organiseert men rrn 2-tal keer per jaar een gezellig ‘café’: Het Overleiecafé is een laagdrempelige samenkomst voor de buurt. Het is een café voor één avond –telkens op een andere locatie- waar tussen pot en pint gedebateerd en geïnformeerd wordt over diverse projecten. Telkens krijgen de bewoners een stand van zaken van de lopende projecten, ze kunnen op informele wijze van gedachten wisselen over de ontwikkelingen in de buurt, de stad zorgt voor een sfeervolle omkadering…

4. Uitvoeringsfase

Cluster 3 – Nieuw Overleie
Ecologisch sociaal woonproject
Eind 3013 is het duurzame nieuwbouwproject (binnen Europees project ECO-life – samenwerking sociale huisvestingsmaatschappij en Stad Kortrijk) quasi volledig afgerond. Sinds november 2013 is de gelijkvloerse verdieping ingevuld met een boekenhandel en de Evangelische kerk. De sociale huurappartementen zijn eind 2013 in afwerking. De eerste bewoners betrokken de units vanaf het voorjaar van 2014. In de komende jaren zullen de technieken in de laag-energiewoningen gemonitord worden en wordt tevens voorzien in de begeleiding/monitoring van het energieverbruik door de sociale huurders. De Oude drankencentrale werd in ondertussen verkocht en een verkavelingsplan werd eind 2014 opgemaakt. In 2016 wordt de site herontwikkeld. Op de deelsite Museum werd een frontgebouw vergund. Uitvoering start op in 2015.

Nieuw museum
In het najaar van 2012 werden een reeks voorbereidende werken in het gebouw uitgevoerd. In de zomer van 2013 zijn de eigenlijk werken aan het museum gestart met een symbolische eerste steenlegging met de buurtbewoners. Globaal zitten de werken op schema. Eind 2013 werd gestart met de bouw van de dakconstructie (‘gouden kroon’) waardoor het museum stilaan haar vorm begint te krijgen. In het najaar van 2014 werd het museum geopend onder de naam ‘Texture’.
Wat de inhoudelijke invulling betreft werd door de nieuwe bestuursploeg duidelijke de kaart getrokken voor een verruiming. Het museum zal niet enkel het verhaal brengen van het Vlasverleden, maar zal daarnaast ook de ondernemersdynamiek van de regio vertellen. Deze inhoudelijke verruiming biedt kansen inzake samenwerking met diverse bedrijven/sectoren en de onderwijssector. De museuminrichting werd hieraan aangepast. Inhoudelijke linken met diverse partners in de regio, stad en de wijk / Buda-eiland zijn volop in ontwikkeling. Deze inhoudelijke verruiming biedt tevens kansen voor cluster 5 ‘Creative Area’.

Cluster 4 – Overleie Centrum
Overleie Renoveert
Het project werd prioritair opgestart in juni 2012 gezien het project een belangrijke signaalfunctie heeft. Doelstelling is om in eerste instantie ‘zittende’ bewoners te bereiken en bijgevolg te verankeren (i.f.v tegengaan gentrificatie). Er werd een renovatieteam aangesteld en in de opstartfase werd intensief gecommuniceerd (pers, infomoment, Overleiecafé, infostand op diverse events,…). Het project kent een snelle start. Eind 2015 heeft het renovatieteam ruim 200 klanten bereikt (infofase, woonscans, toeleiding naar Vlaamse premies, opstart tot contract,…). Uit een eerste analyse blijkt dat een zeer divers publiek wordt bereikt (meestal bestaande bewoners en deels nieuwe jonge bewoners) en ook het type woning divers is (zowel beluikwoningen als zgn. ruimere gezinswoning). Hiermee is de ‘miserie-sfeer’ rond het project afwezig en wordt het project binnen de buurt als een zeer positief traject gezien waar een heel divers publiek bij betrokken is. In de volgende fase zullen bijkomende inspanningen geleverd worden om bijkomende investeren te activeren in de beluiken. In 2014 werd de centrale Overleiestraat –waarlangs diverse functies en handelspanden zijn gelegen- volledige heraangelegd naar een ontwerp van Jordi Farrando. In 2016 volgt het St.-Amandsplein.

Cluster 5- Creative Area

In het najaar van 2014 werden een aantal maatregelen gebundeld opgestart. Er werd een traject opgemaakt ifv het versterken en verankeren van een recent opgericht Ondernemersforum voor het gebied. Een renovatiepremie voor handelspanden op de centrale as biedt de eigenaars de mogelijkheid om hun handelspand via renovatiebegeleiding terug op punt te zetten. In ruil wordt het pand voor de eerste periode tegen verlaagde prijzen op de markt gezet (Kortrijk Zaait). Leegstaande vitrines werden op een creatieve manier tijdelijk ingevuld. Een ondernemerswedstrijd werd gelanceerd waarbij het de bedoeling is om nieuwe creatieve ondernemingen naar het gebied te lokken. Aanvullend experimenteerde de stad met tijdelijke invullingen van eigen panden. Deze tijdelijke creatieve invullingen zorgen voor een dynamische uitstraling van het gebied. Dit leidt vanaf eind 2015 tot de opstart van 14 nieuwe (creatieve) ondernemingen in het gebied / centrale as. Hierdoor is een nieuwe dynamiek ingezet. Bijkomende acties moeten dit traject bestendigen.

5. Beheersfase

Nog niet van toepassing

Evaluatie en Reflectie

Nog niet van toepassing

Publicaties en presentaties

Alle publicaties zijn terug te vinden op de website van de stad Kortrijk