Nieuwe identiteit voor een stadswijk

Het betreft een combinatie van verschillende ingrepen in het openbaar domein enerzijds en een herinrichting van de culturele infrastructuur in één culturele benadering.

• Heraanleg Openbaar domein :
• Heraanleg van de Leieboorden: onderdeel van de werken om de Leie bevaarbaar te maken voor schepen tot 4.000 ton = 2 nieuwe groene ruimten aan de toppen van het eiland, de vervanging van de Budabrug door een ophaalbrug en 2 nieuwe fiets- en voetgangersbruggen.
  
• Verlagen kaaien oude Leie-arm: omvormen van de zone aan de Broeltorens tot één aangename verblijfsruimte, die het scharnierpunt en link vormt tussen het commerciële enhistorisch hart van de binnenstad en Buda-eiland.
• Paternoster van Secret Gardens: omvormen van de tuinen van Broelmuseum, Budatoren en H.Hartcampus tot één grote binnentuin tussen de culturele infrastructuur als onderdeel van een grotere keten van (semi-) publieke ruimtes doorheen de binnenstad. 
• Heraanleg Budastraat: De Budastraat vormt een onderdeel van de NZ as, de stedelijke ruggegraat van Kortrijk. Om het karakter van belangrijke as te realiseren werden de voetpaden verbreed tot een gelijkwaardige 50/50 verhouding tussen voetgangers en autoverkeer.
  
  

• Naast andere toonmomenten: Decoene tentoonstelling op Buda
• 2 – 3 september: openingsfeest Budascoop
  

• eerste editie tuinenfestival Secret Garden
• 27 september: eerste Buda Libre: café voor één nacht als ontmoetingsplaats voor alle creatievelingen
  

Kortrijk diende half juni 2017 een aanvraag in tot lidmaatschap van het UNESCO Creative Cities Network (UCCN) in het domein van design. Het UCCN dat in 2004 werd gelanceerd, bestaat op vandaag uit een wereldwijd netwerk van 116 steden die creativiteit gebruiken als hefboom voor duurzame ontwikkeling. Het UCCN omvat zeven domeinen, van literatuur over muziek tot design. Tot het netwerk behoren wereldsteden als Sydney, Beijing, Seoul en Singapore. In het domein van design komt Kortrijk naast steden als Shanghai, Helsinki en Berlijn te staan. In Europa horen er 9 steden tot het design-domein. In België is Kortrijk daarbij de eerste stad.

De Stad kreeg in oktober 2017 het positieve bericht dat de aanvraag tot lidmaatschap in het domein van design werd aanvaard. UNESCO lanceerde dit wereldwijde netwerk in 2004 om samenwerking te stimuleren met en tussen steden die creativiteit zeer bewust inzetten als hefboom voor duurzame ontwikkeling. https://en.unesco.org/creative-cities/kortrijk

In vervanging van de oorspronkelijke vzw Buda van 2003 werd op 16 april 2007 het Autonoom Gemeentebedrijf Buda opgericht (statuten en aanpassingen statuten), dat instaat voor het beheer van de Budatoren, de  Budascoop en straks Budafabriek en voor het uitdragen en bewaken van de missie van het Buda-eiland. 

De gemeenteraad besliste in zitting van 14 november 2016 over te gaan tot de ontbinding en vereffening van het AGB Buda (opgericht 14 mei 2007) met ingang van 1 januari 2017. Het beheer van de gebouwen werd overgedragen aan het AGB SOK en voor het inhoudelijke luik is op 7 september 2016 de vzw Buda opgericht. 

Creativiteit is het devies waarmee het Kortrijkse stadsbestuur een reeks ingrijpende infrastructuurwerken aan de Leie aangreep als een stadsvernieuwingsproject met de blik op de toekomst. De herontwikkeling van het Buda-eiland, gelegen in de historische binnenstad, bekleedde daarin een centrale rol. Het was de Italiaanse stedenbouwkundige Bernardo Secchi die het gebied tussen twee Leie-armen als een plek voor artistieke creatie inkleurde en het Buda-eiland zijn nieuwe bestemming gaf. Met de steun van de Vlaamse overheid, Europese Unie, publieke instellingen en private partners werd het Buda-eiland getransformeerd tot een belangrijke culturele hub in de stad, met de Budascoop en de Budatoren als arthouse bioscoop en creatieve pleisterplaats voor internationaal podiumkunstenaars, en het Broelmuseum als organisator van tentoonstellingen.

De opening van de Budafabriek in de voormalige textielfabriek Desmet-Dejaeghere is het voorlopige sluitstuk van dit transformatieproces.

Het idee om het Buda-eiland uit te bouwen als een broeinest voor kunstproductie en creatie was begin jaren 2000 een innovatief idee.
In de beginperiode zijn een aantal elementen belangrijk geweest voor het uiteindelijke succes van het project:

• De onderbouwing van het idee door studiewerk van de verschillende facetten.
• De snelle selectie als Vlaams stadsvernieuwingsproject, als het project nog eerder een idee is dan een uitgewerkt project. Deze vroegtijdige externe erkenning heeft ervoor gezorgd dat het lokale (politieke) draagvlak werd gevonden.
• Het project bouwt voort op bestaande sterktes en opportuniteiten en komt niet uit de lucht vallen. Diverse culturele spelers zijn actief op het eiland, de aanwezige gebouwen bieden mogelijkheden voor culturele infrastructuur en grootschalige investeringen in het openbaar domein zijn gepland of aan de gang.
• De aanwezigheid van “believers” bij de verschillende actoren: politiek, culturele spelers, administratie, maar bv. ook de Zorggroep H.Hart, die bereid was zijn eigen plannen te herdenken en te integreren in het project.
• De snelle realisatie van de vzw Kunstencentrum Buda als “werkplaats” binnen het Kunstendecreet.

Dat een strategie om in te zetten op kunst en creatie niet evident is voor een centrumstad van de omvang van Kortrijk en eerder in verband gebracht wordt met grootsteden blijkt uit de partners van de verschillende Europese projecten, waarmee Kortrijk gewerkt heeft rond dit thema: Barcelona, Milaan, Lissabon, Talinn  voor het Europees Innovationfestival of Proud; Birmingham, Rotterdam, Bologna, e.a. in het Urbactproject Creative Spin.

De ontwikkeling van het Buda-eiland is een langlopend proces en geen eenduidig rechtlijnig planningsproces. Het is geen “bouwproject” met een voltooiingsdatum maar het uitbouwen van een strategie met een doorlopende werking. Dit vereist o.a.:

• Flexibiliteit in het denken en hervertalen van het project in het kader van veranderende omstandigheden: bv. de rol van de Budafabriek.
• Lange termijnvisie gecombineerd met inspelen op opportuniteiten en onmiddellijke actie.
• aAngepaste structuren volgens de verschillende fasen van het project: Van vzw Buda in de startfase naar AGB Buda in de realisatiefase en AGB SOK (beheer) en vzw Buda (inhoudelijke werking) in de continue werkingsfase.

Bij een dergelijk langlopend project zonder eigenlijke einddatum is continuïteit door de veelheid aan actoren en belangen, de wisseling van sleutelpersonen en de wijziging in noden en wensen een heel belangrijke uitdaging.

Hiervoor is een breed draagvlak nodig. Dit is de critische succesfactor van het project.
In het begin was het draagvlak beperkt. De algemene erkenning van de hefboomfunctie van cultuur, kunst en creativiteit voor de economische vernieuwing hebben sterk bijgedragen tot het verhogen van het draagvlak. De opening van de Budafabriek met de verruiming van het concept vormen hierin een sleutelelement.
Een continue werking om cross-overs tussen cultuur, onderwijs en economie te stimuleren is geen kerntaak van de stad. Het vraagt een partnerschap met langdurige engagementen en het vinden van een structurele financiering. Dit zijn fundamentele uitdagingen voor de nieuw opgerichte vzw Buda.